Bệnh xoang, khói nhang và những điều cần biết liên quan

Ở Việt Nam - nơi nhang khói không chỉ là tín ngưỡng mà còn là một phần trong nhịp sống thường nhật - khói nhang hiện diện từ bàn thờ gia tiên trong mỗi gia đình, đến chùa chiền, đình miếu và cả trong những buổi khai trương, cúng lễ. Mùi hương ấy gợi về cội nguồn, tạo cảm giác thanh tịnh, và đôi khi là sự an ủi trong đời sống tinh thần. Thế nhưng, ẩn sau lớp khói mờ thơm thơm lan tỏa ấy là những hạt bụi mịn và hợp chất bay hơi có thể tác động âm thầm nhưng dai dẳng đến hệ hô hấp, đặc biệt là với nhu cầu sử dụng nhang hóa chất - nhang cuốn tàn khiến cho sức khỏe của người bị xoang gặp ảnh hưởng.

Bệnh viêm xoang, một trong những căn bệnh mãn tính phổ biến, đang có xu hướng gia tăng không chỉ ở đô thị mà còn cả vùng nông thôn – nơi không khí tưởng chừng như trong lành hơn. Bên cạnh các nguyên nhân quen thuộc như thời tiết, ô nhiễm, hay dị ứng thời tiết, một yếu tố ít được nhắc đến nhưng hiện hữu mỗi ngày chính là khói nhang – một loại “ô nhiễm trong nhà” (indoor pollution) mà rất ít người để tâm.

Bài viết này của Nhang Xanh nhằm đưa ra góc nhìn toàn diện, kết hợp giữa tri thức y khoa và thói quen văn hóa, để lý giải mối liên hệ giữa khói nhang và bệnh xoang. Từ đó, giúp quý độc giả nhận thức đúng và điều chỉnh cách sử dụng nhang một cách an toàn hơn, để bảo vệ sức khỏe mà vẫn giữ gìn được bản sắc truyền thống.

Tổng quan về bệnh xoang

1. Bệnh xoang là gì?

Viêm xoang là tình trạng lớp niêm mạc lót trong các hốc xoang (trán, má, giữa hai mắt…) bị viêm và tắc nghẽn, khiến dịch ứ đọng gây đau nhức, nghẹt mũi, chảy dịch, mệt mỏi kéo dài. Bệnh được chia thành (1):

• Viêm xoang cấp tính: kéo dài dưới 4 tuần, thường sau cảm cúm.
• Viêm xoang mạn tính: kéo dài trên 12 tuần, tái phát nhiều lần.

Viêm xoang không nguy hiểm tính mạng nhưng ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng sống và sức khỏe hô hấp lâu dài.

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Các nguyên nhân phổ biến của bệnh xoang gồm (2):

• Virus, vi khuẩn: nhất là sau cảm lạnh, cúm.
• Dị ứng, hen suyễn: nhạy cảm với bụi, phấn hoa, lông thú – và cả khói nhang.\
• Ô nhiễm không khí trong nhà: khói bếp, khói thuốc, và khói nhang chứa bụi mịn và hóa chất gây kích ứng xoang.
• Cấu trúc mũi bất thường: lệch vách ngăn, polyp mũi.
• Suy giảm miễn dịch: người mắc bệnh mãn tính, stress kéo dài.

Trong đó, khói nhang là yếu tố thường bị xem nhẹ nhưng lại hiện diện hằng ngày, đặc biệt là do “nhu cầu” thắp nhang tẩm hóa chất để cuốn tàn hiện nay. Điều này cộng hưởng với yếu tố không gian kín càng tăng thêm nguy cơ rủi ro sức khỏe với những người viêm xoang.

Khói nhang và mối liên hệ với bệnh xoang

1. Khói nhang chứa gì?

Khói nhang không chỉ là mùi thơm, mà còn là hỗn hợp phức tạp gồm:

• Bụi mịn (PM2.5, PM10) - dễ xâm nhập sâu vào phổi và xoang.
• Các khí có tính gây hại khi có hàm lượng cao trong không khí như carbon monoxide (CO), formaldehyde, và benzen - đều có thể gây viêm, kích ứng.
• Hợp chất hữu cơ bay hơi (VOCs) sinh ra từ chất tạo mùi, tạo cháy

Không chỉ vậy,một số nghiên cứu nghiên cứu chỉ ra rằng việc đốt nhang thường xuyên trong không gian kín tương đương với việc hít khói thuốc lá thụ động (3).

2. Khói nhang hóa chất ảnh hưởng đến người bị xoang như thế nào?

Với người có cơ địa nhạy cảm hoặc đã mắc viêm xoang, những loại nhang đặc biệt là nhang cuốn tàn, nhang hóa chất và các loại nhang tẩm ước nhiều hương liệu có thể gây:

• Khói nhang gây kích ứng niêm mạc xoang, làm tăng tiết dịch, tắc nghẽn và đau nhức.
• Có thể kích hoạt đợt viêm xoang cấp hoặc kéo dài triệu chứng xoang mạn tính.
• Gây hắt hơi, ngứa mũi, đau đầu, cảm giác nặng mặt, nhất là sau khi tiếp xúc trong môi trường kín như phòng thờ, phòng nhỏ không quạt gió.

Với những người bị viêm xoang nặng, có thể chú ý đến một số vấn đề sau:

Cách thắp nhang an toàn cho người viêm xoang

Một số ít người vì lo sợ tác dụng phụ từ khói nhang mà chuyển sang sử dụng nhang điện tử hoặc bỏ hẳn việc thắp nhang nhưng điều này là không cần thiết. Bởi nhiều người trong chúng ta vẫn mong muốn sử dụng nhang trầm, nhang quế, nhang thảo mộc không chỉ vì truyền thống văn hóa quý báu, mà còn vì mùi hương và những ích lợi của những sản phẩm này mang lại cho đời sống. 

Và trên hết, nếu biết cách sử dụng hợp lý và những mẹo nhỏ trong việc thắp nhang thì chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được mức độ ảnh hưởng của nhang khói, đối với cả những người có vấn đề về viêm xoang.

• Chọn loại nhang an toàn hơn
• Ưu tiên nhang sạch, nhang trầm tự nhiên, không tẩm hóa chất tạo mùi hay cháy nhanh.
• Tránh các loại nhang có mùi nồng, khói dày - thường chứa nhiều phụ gia tổng hợp.

Sử dụng nhang đúng cách:

• Đốt nhang ở nơi thông thoáng, tránh đóng kín cửa.
• Giảm tần suất sử dụng, không đốt nhang cả ngày hay đốt nhiều que một lúc.
• Tránh để trẻ em, người già, người bệnh hô hấp tiếp xúc trực tiếp với nhiều khói.
• Bảo vệ và hỗ trợ người bị xoang
• Rửa mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý.

Nếu những triệu chứng kéo dài, điều tốt nhất mà chúng ta cần làm là đưa người bệnh thăm khám chuyên khoa tai mũi họng để kiểm soát viêm xoang mạn.